80. rocznica zamordowania 62 mieszkańców Marchwacza
W sobotę 01 lutego 2025 r. w XXVI Biegu Pamięci dotarła do Marchwacza grupa 17 biegaczy, a w Rowerowym Rajdzie Pamięci grupa 10 cyklistów dla upamiętnienia 80. Rocznicy Pomordowania Mieszkańców tej miejscowości pod koniec II wojny światowej. Każdego roku przypominamy historię tamtych wydarzeń z 21 i 22 stycznia 1945 r., aby były przestrogą, do czego prowadzi ideologia nienawiści.
Do wyzwolonej wcześniej przez armię radziecką miejscowości niespodziewanie weszły z pobliskiego lasu niedobitki wojsk niemieckich. Nie są do końca znane okoliczności, dla jakich Niemcy postanowili dokonać kolejnego mordu, ale pod błahym pretekstem pomocy przy wyciąganiu samochodów z zasp śnieżnych zmusili ponad 60 mężczyzn powyżej 16. roku życia do zgromadzenia się w centrum wioski. Następnie po kilku zaczęli ich rozstrzeliwać pod stogiem słomy. Spośród uwięzionych udało się uratować tylko dwóm. Zamordowanych zostało wówczas 62 mieszkańców Marchwacza oraz kilku nieznanych Polaków i kilkunastu żołnierzy radzieckich. Miejsce mordu uznano z czasem za miejsce pamięci narodowej. Doczesne szczątki niektórych z pomordowanych rodziny ekshumowały i pochowały na innych cmentarzach. Ostatecznie Mogiła w Marchwaczu jest miejscem pochówku dla 75 osób: 57 mieszkańców Marchwacza oraz 6 Polaków i 12 żołnierzy radzieckich o nieznanych nazwiskach. Dzień 22 stycznia 1945 r. stał się najtragiczniejszym w całej historii Marchwacza. Nie było praktycznie rodziny, której tragedia ta nie dotknęła, a w wielu domach zginęli wówczas jednocześnie dziadkowie, ojcowie i synowie. Dzisiaj stajemy na Mogile, aby w 80. Rocznicę tych wydarzeń uczcić pamięć pomordowanych w ten zimowy styczniowy dzień
Już 26. raz grupa biegaczy z Supermaratonu Kalisz postanowiła przebiec trasę z Kalisza do Marchwacza. Wyruszyli spod kaliskiego Teatru po godz. 8:30, aby przed godziną 11:00 dotrzeć do Marchwacza. W biegu uczestniczyło 17 biegaczek i biegaczy: Dagmara Grugiel, Aldona Maciejewska, Małgorzata Kobyłka, Justyna Kowalska Edyta Marciniak, Justyna Bogacz-Chojnacka, Piotr Maciejewski (organizator biegania do Marchwacza od 2000 roku), Łukasz Maciejewski, Witold Sitek, Zdzisław Druciarek, Adam Boguś, Marek Kobyłka, Sebastian Antkowiak, Czesław Fabiański, Maciej Karasiński, Rafał Pokora i Damian Bugajny, którym na rowerach towarzyszyli kaliscy cykliści: rowerzystka Anna Mróz i rowerzyści: Bogusław Monczyński (inicjator rowerowych rajdów pamięci), Mariusz Jarczewski, Krzysztof Wydra, Przemysław Parczyński, Paweł Szmaja, Krzysztof Mosiołek, Tomasz Kryszak, Marcin Brzozowski oraz Jacek Orczykowski. W uroczystym przemarszu przez Marchwacz z władzami Powiatu Kaliskiego: Starostą Kaliskim p. Janem Adamem Kłyszem i Radną Rady Powiatu Alicją Skrzybalską, władzami Gminy Szczytniki z Przewodniczącym Rady Wiesławem Wróblem i Wójtem Gminy Markiem Albrechtem, radnymi Rady: Angeliką Kaczmarek, Barbarą Łazarek, Agnieszką Nawrocką, Dariuszem Spychałą, Zbigniewem Piaseckim i Lechem Plutą, delegacją nauczycieli, młodzieży i rady rodziców Zespołu Szkół w Marchwaczu im. Jana Pawła II, Komendantem Ochotniczych Straży Pożarnych RP w Gminie Szczytniki druhem Jerzym Majasem i delegacjami Zarządów OSP z pocztami sztandarowymi z: Iwanowic, Krowicy Zawodniej, Radliczyc, Stawu i Szczytnik, przedstawicielami: sołtysów okolicznych miejscowości, właściciela Gospodarstwa Rolnego Wiesława Wawrzyniaka, rodzin pomordowanych i mieszkańców Marchwacza - wszyscy dotarli na miejsce kaźni. Po przypomnieniu historii tragicznych wydarzeń i przywitaniu gości odczytano apel pomordowanych, a modlitwę w ich intencji poprowadził ks. kan. Piotr Bałoniak, proboszcz Parafii w Rajsku. Dla uczczenia pomordowanych wiązanki i zapalone znicze złożyły delegacje: Powiatu Kaliskiego, Gminy Szczytniki, Zarząd-ów OSP, nauczycieli, uczniów i rady rodziców Zespołu Szkół im. Jana Pawła II w Marchwaczu, biegaczek i biegaczy, Rady Nadzorczej i Zarządu Spółdzielni Mieszkaniowej, Gospodarstwa Rolnego w Marchwaczu, rodzin pomordowanych i mieszkańców Marchwacza. Biegacze, cykliści i sołtysi okolicznych miejscowości ustawili zapalone znicze. Pan Andrzej Kobierski odczytał swój wiersz ”Ku pamięci” napisany na tę okoliczność. Na koniec tej części uroczystości biegacze i rowerzyści otrzymali dyplomy uczestnictwa w biegu i rajdzie pamięci.
Od godz. 12:00 w budynku szkoły miała miejsce druga część obchodów. W intencji pomordowanych oraz o pokój na świecie Mszę św. celebrował ks. kan. Piotr Bałoniak, który nawiązując do czytań liturgicznych na ten dzień podkreślił konieczność cierpliwego budowania na wartościach Ewangelii, a dobro to zaowocuje u innych we właściwym czasie wybranym przez Pana Boga. Tam gdzie żyjemy mamy siać dobre ziarno, a ono, tak jak woda, która nie siłą, ale wytrwałością kapania stopniowo drąży skałę, będzie przynosić owoce. Przed rozesłaniem celebrans podkreślił, jak ważna jest pamięć o wydarzeniach historycznych. Jest ona umiejętnością siania tego, co dobre, uczy nie popełniać błędów z przeszłości. To jest Boża recepta, aby zmieniać ten świat. Po zakończeniu Mszy św. w imieniu Władz Gminy Szczytniki okolicznościowe słowo wygłosił Wójt Gminy Marek Albrecht, dziękując organizatorom za przygotowanie tych uroczystości i społeczności szkolnej za podtrzymywanie pamięci o tych wydarzeniach. Było ono jednocześnie wprowadzeniem do akademii przygotowanej przez młodzież szkolną wraz ze swoimi opiekunami. Młodzież w inscenizacji teatralnej przypomniała historię wybuchu II wojny światowej i tragedię wydarzeń w Marchwaczu w styczniu 1945 r. Akademię zakończyło przesłanie zapewniające o pamięci o tych wydarzeniach. Po niej głos zabrali radna Powiatu Kaliskiego p. Alicja Skrzybalska i Przewodniczący Rady Gminy Szczytniki Wiesław Wróbel. Następnie okolicznościowy koncert zaprezentowała Orkiestra Dęta OSP Iwanowice pod batutą Adriana Militowskiego, prezentując doskonały warsztat muzyczny wybranych melodii wojskowych. Obchody zakończyło tradycyjne spotkanie przy stole, przygotowane przez Koło Gospodyń Wiejskich z Lipki.
Tekst: Robert Lis
Zdjęcia: Ewelina Samulak-Andrzejczak i Robert Lis